الدین

بعد از آن سخنرانی تند و تهاجمی 28 شهریور ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل، عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته ای (برجام) چندان دور از انتظار نبود. دونالد ترامپ که برجام را شرم آورترین قرارداد یکطرفه در تاریخ آمریکا می دانست معتقد بود در این قرارداد چیزی نصیب آمریکا نشده است و همه سودها یکسره در جیب ایران ریخته شده است. ترامپ معتقد است آمریکا از فرصت مذاکرات برای آزادی آمریکاییهای زندان در ایران، کنترل اقدامات ایران در منطقه و همچنین کنترل فن آوری های دفاعی این کشور استفاده نکرده است. از طرف دیگر ایران نه تنها به میلیاردها دلار پول بلکه شده اش دست یافت و مجوز لازم جهت بازگشت به اقتصاد جهانی را کسب کرد که پس از  10 سال  با برداشته شدن نظارت ها غروب محدودیت های تعیین شده در برجام می تواند با سرعت فن آوری هسته ای خود را توسعه دهم و به زعم ترامپ به سلاح هسته ای نیز دست پیدا کند.

 علی رغم همه اینها به نظر می رسد مشکلات ترامپ با این توافق نامه محدود به این موارد نبوده و نیست. ترامپ به تازگی عنوان کرده بود که خود را ملزم به توافقات دولت های قبل نمی داند. ترامپ اساسا با هر آنچه دست آورد اوباما است مشکل دارد و از طرح سلامت اوباما درعرصه داخلی و برجام در عرصه خارجی با هرآنچه یادگار دولت اوباما است ستیز می کند. به نظر می رسد ترامپ قضیه را کاملا شخصی کرده است. هفته پیش بود که "بن رودز" معاون پیشین مشاور امنیت ملی آمریکا گفته بود در حالی که اوباما درباره جزئیات فنی توافق هسته ای به تفصیل بحث می کرد و با بند بند آن آشنا بود دونالد ترامپ  حتی نمیداند درون توافق نامه دقیقا چه چیزی نوشته شده است. علی رغم آنکه بسیاری از جمهوری خواهان با خروج آمریکا از برجام مخالف هستند و آن را مایه کاهش اعتبار آمریکا می دانند، ترامپ بر تایید نکردن پایبندی ایران پافشاری کرد و با اصرار سعی کرد به این وعده انتخاباتی عمل کند.

با این حال عدم تایید پایبندی ایران به برجام دقیقا به معنی خروج آمریکا از برجام نیست. بعد این عدم تایید سنا ۶۰ روز برای تصمیم گیری درباره بازگرداندن تحریم هایی علیه ایران که به موجب برجام رفع شده اند فرصت خواهد داشت. رأی سنا به بازگشت تحریم ها به معنی خروج عملی آمریکا از توافق هسته ای ایران و گروه ۱+۵ خواهد بود. در حالی که تصویب اکثر طرح های قانونی در سنای آمریکا نیازمند ۶۰ رأی است، قانون «بررسی توافق هسته ای ایران» تصریح کرده در صورت عدم تأیید پایبندی ایران به برجام، این مجلس می تواند با تنها ۵۱ رأی موافق به بازگشت تحریم ها علیه ایران رأی دهد. اما حتی با این شرایط هم بازگشت تحریم ها چندان قطعی نیست. اگرچه نمایندگان حزب جمهوری خواه که منتقدان جدی برجام هستند در حال حاضر ۵۲ کرسی از ۱۰۰ کرسی سنا را در اختیار دارند، به گزارش بلومبرگ «جف فلیک»  «راند پال» و «سوزان کالینز»، از جمهوری خواهان سنا از بازگرداندن تحریم ها حمایت نمی کنند.

به نظر می رسد خود ترامپ نیز از این موضوع مطلع است و صرفا قصد داشت به وعده انتخاباتی اش عمل کند. البته در این شرایط سایه تحریم ها سنگین تر می شود و ممکن است برخی رخداد های آتی ترکیب رای سنا را تغییر دهد و با اعمال مجدد تحریم ها آمریکا عملا از برجام خارج شود.

حتی در صورت عدم بازگشت تحریم ها اقدام ترامپ در عدم تایید پایبندی ایران این پیام را به جهان مخابره کرد که آمریکا به هیچ وجه قابل اعتماد نیست و ممکن است در این کشور کسانی در راس قدرت اجرایی قرار گیرند که برایشان قابل فهم نیست تعهد دولت آمریکا، تعهد دولت آمریکا است نه رئیس جمهور آن. تاثیر بلند مدت دیگر این اقدام بلندتر شدن دیوار بی اعتمادی بین ایران و آمریکا است. دیواری که می رفت کوتاه تر شود و هر دو کشور از افزایش ارتباطات منتفع شوند. به نظر می رسد فرصت تاریخی رفع اختلافات با آمریکا دوباره اقما رفت.

از طرف دیگر اقدامات ترامپ، شکاف اروپا و آمریکا را بیشتر خواهد کرد و اگر چه نمی توان با قطعیت گفت که اروپا تا آخر سمت ایران خواهد ایستاد اما این شکاف فرصتی تنفس به ایران می دهد. ترامپ سنگی را درون چاه اندخت و اکنون بر عقلای حکومت ایران و جهان واجب است این سنگ را طوری از چاه درآورند که کمترین تنش را در پی داشته و بیش از این به مردم فشار وارد نشود. ایران و خاورمیانه در شرایطی قرار دارد که توان تحمل تنش بیشتر را ندارد.