الدین

“یادداشت وارده”

موضع گیری های تند رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در رابطه با انتقال سفارت آمریکا به قدس باعث شد که آقای اکرامی نژاد از همراهان قدیمی وبلاگ یادداشت زیر را برای وبلاگ الدین بنویسند.

جنگ زرگری اردوغان با اسرائیل

رای خود را به پول نفروشید! این جمله را آقای اردوغان رئیس جمهور ترکیه گفت زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا تهدید کرد کمک مالی به کشورهایی که به قطعنامه مطرح شده از سوی ترکیه و دولت مستعفی یمن در مجمع عمومی سازمان ملل رای مثبت بدهند را قطع خواهد کرد. قطعنامه ای غیرالزام آور در محکومیت اقدامات یک جانبه درباره قدس که نهایتا با رای مثبت اکثریت قاطع کشورها و البته رای منفی آمریکا، اسرائیل و چند جزیره در اقیانوس آرام، به تصویب رسید. جمله ی فوق اینطور القا می کند که گوینده سیاستمداری اصول گرا و با پرنسیب ثابت است. سیاستمداری که انتظار دارد پول در تصمیات کشور ها برای اصلاح امور جهان بی تأثیر باشد. ولی آیا واقعا اردوغان چنین سیاستمداری است؟

رجب طیب اردوغان در سال 2003 پس از پیروزی حزبش (حزب عدالت و توسعه) به نخست وزیری رسید. او به خاطر سوابق سیاسی و اظهار نظرهایش چهره ای اسلام گرا از خود به نمایش به گذاشته بود که در صحنه سیاست ترکیه لاییک به قدرت رسیده بود و به همین دلیل توجه زیادی به رفتارها و اظهارات او می شد.سال 2005 اردوغان به همراه تعداد زیادی از فعالان اقتصادی و بازرگانان به اسرائیل سفر کرد. ترکیه درحالی نزدیک ترین روابط را در میان کشورهای مسلمان با اسرائیل داشت  که این رابطه در میان مسلمانان نوعی خط قرمز محسوب می شود، به ویژه اگر این روابط موارد نظامی و امنیتی را هم شامل شود.

 اردوغان در این سفر بر گسترش روابط اقتصادی تاکید کرد، به موزه هلوکاست رفت و از نقش این سفر برای پیشبرد صلح در فلسطین گفت.  اما نکته ی اصلی این سفر را تحلیل گری اسرائیلی گفت: روابط ترکیه و اسرائیل بر پایه ی اقتصاد در هر شرایطی بنا شده است. و این نشانه ای بود از نقش برجسته اقتصاد در روابط ترکیه و اسرائیل.

در سال 2009 چند ماه پس از حمله ی اسرائیل به غزه نشست غیر رسمی اقتصاد در داووس سوئیس مطابق معمول هر ساله برگزار شد. در یکی از نشست های این اجلاس شیمون پرز و اردوغان روسای دولت اسرائیل و ترکیه در کنار هم نشستند اما ظاهرا خبری از روابط گرم پیشین نبود، اردوغان به شدت به اسرائیل تاخت و آنها را به جنایت جنگی در غزه متهم کرد و پس از مجادله لفظی با مجری نشست آنجا را ترک کرد. این اتفاق که موجی از نگرانی در غرب  و شور شعف در جهان عرب را برانگیخت آغاز راهی بود که به سیاست های جدید اردوغان در منطقه تعبیر شد. 

حمله اسرائیل به کاروان کمک رسانی به غزه که با میدان داری ترکیه صورت گرفته بود آب سردی بر روابط گرم اسرائیل و ترکیه ریخت. به دنبال آن حادثه، اردوغان سفیر خود را از تلاویو فراخواند و کلیه ی همکاری های سیاسی، امنیتی و نظامی (به غیر از اقتصادی) را با اسرائیل قطع کرد. حالا دیگر ظاهرا شمشیر از رو بسته شده بود اردوغان قهرمان مبارزه با اسرائیل به شمار میرفت.

شروع سلسله حوادث موسوم به بهار عربی و نقش آفرینی ترکیه در بسیاری از این وقایع جایگاه و اعتبار ترکیه در جهان اسلام را به شدت ارتقا داد، روابط با اسراییل علی رغم عذرخواهی اسرائیل در سال 2013 در حالت بدون تغییر قرار داشت و از سرخط خبر ها دور شده بود. اما حادثه حمله به جنگنده روسی در شمال سوریه اردوغان را به شدت از نظر سیاسی منزوی و منفعل و اقتصاد ترکیه را دچار بحران کرد. شدت این بحران تاجایی بود که اردوغان عرصه را برای ادامه سیاست جدید تنگ دید و از یک سو اقدام به عذرخواهی از روسیه و پرداخت غرامت به آنها کرد و از سوی دیگر در چرخشی آشکار مخفیانه و بدون سروصدا در صدد احیای روابط با اسرائیل برآمد. موضوعی که در سال 2016 علنا از سوی ترکیه و اسرائیل اعلام شد. 

با وجود تمام فراز و فرود روابط سیاسی میان دو رژیم، روابط اقتصادی بدون تاثیر پذیری از تنش سیاسی ادامه داشت. بر طبق آمار موسسه آمار ترکیه حجم تبادلات اقتصادی میان دو کشور بعد از یک کاهش در سال 2009 از سال 2010 تا 2015 که سالهای تیرگی روابط سیاسی بوده مرتبا افزایش داشته و در سال 2016 به اوج رسیده است.  به نظر میرسد که حرف اصلی را همان تحلیل گرد اسرائیلی زد. روابط اسرئیل و ترکیه نشانه ای است از همان سیاست «اقتصاد تحت هر شرایطی» که از ابتدا میان دو کشور مطرح بود.

بله، کسی از دولت های جهان میخواهد رای خود را به پول نفروشند که همیشه پول را بر همه چیز اولویت داده است.