ماهیت مهریه

مهریه یکی از جنجالی ترین مواردی است که هرکسی که ازدواج میکند به نوعی با آن درگیر است.

 

فقها از یک دوره ای به بعد اعمال را در دو دسته کلی قرار دادند: عبادات و معاملات. سپس گفتند چون نکاح جزو عبادات نیست، پس جزو معاملات است. از آنجا که معاملات عوض و معوض دارند، با این سوال مواجه شدند که اگر نکاح جزو معاملات است، پس عوض و معوض آن چیست؟ چون معمولا یکی از اینها پول است، کشف یکی از طرفین کار سختی نبود: مهریه! اما طرف مقابلش چی؟ اینجا بود که عده ای مطرح کردند که مهریه اصطلاحا "عوض البُضع" است. یعنی مهریه در برابر استمتاعات جنسی پرداخت میشود. البته لازم به ذکر است که تقسیم بندی کلیه اعمال به عبادات و معاملات ریشه دینی ندارد و در قرآن و احادیث این تقسیم بندی وجود ندارد و صرفا برگرفته از ذوق فقهاست. لذا دلیلی برای تعبد بر آن وجود ندارد

 

اما آیا واقعا مهریه عوض البضع است؟

کسانی که چنین نظری دارند باید به این سوال پاسخ دهند که اگر مهریه عوض استمتاع جنسی است، چرا زن به محض عقد و بدون عمل زناشویی مستحق نیمی از مهریه میشود؟ چرا حتی با یک بار عمل زناشویی زن میتواند تمام مهریه را بگیرد؟ آیا مهریه عوض فقط همان یک بار رابطه است؟

حتی بعضی فقها معتقدند میشود ضمن عقد نکاح شرط کرد که هیچ استمتاع جنسی صورت نگیرد و در این حالت هم مهریه همچنان ثابت است.

 

 

لذا باید گفت این نظر که مهریه عوض البضع است نظریه غلطی به نظر می آید.

 

اما واقعا ماهیت مهریه چیست؟

ابتدای آیه چهارم سوره نساء میفرماید وَءَاتُوا۟ ٱلنِّسَآءَ صَدُقَٰتِهِنَّ نِحْلَةًۭ. یعنی مهریه زنان به عنوان نحله به آنها بدهید.

درباره مفهوم نحله گفته اند که عطیه‏ اى است مجانى که در مقابل ثمن قرار نگرفته باشد (المیزان)

اگر اینطور باشد ماهیت مهریه صرفا هدیه و عطیه است و  به عنوان معوض در برابر چیزی قرار نمیگیرد. مهریه هدیه ای است که از طرف مرد به زن پرداخت میشود با این تفاوت که ضمانت اجرا دارد و حتی بعد از فوت شوهر میتوان از اموال ااو برداشت کرد.

 

 

پ.ن1: درباره ماهیت مهریه مطالب متعدد فقهی و حقوقی نوشته شده است و این مطلب صرفا نظر شخصی نگارنده است و ادعایی فراتر ندارد

پ.ن2: آنچه گفته شد صرفا درباره ماهیت مهریه در ازدواج دائم است. درخصوص ماهیت مهریه در ازدواج موقت باید در فرصت دیگری صحبت کرد

استعفای ظریف، گامی در مسیر واقعی شدن ساختار قدرت

محمود احمدی نژاد در مصاحبه ای که اخیرا انجام داده است خود را از همه مشکلات و نقاط سیاه عملکرد خود مبرا کرده و باکنار گذاشتن محافظه کاری های گذشته صراحتا انگشت اتهام را به سمت رهبری بلند کرده و از دخالت های او در اداره کشور گلایه کرده است.

امروز که شرایط اقتصادی ایران بسیار سخت شده است و مردم شدیدا تحت فشار هستند دولت حسن روحانی و طرفداران آن مرتبا ادعا می کنند که دولت تحت فشار است و ساختار های موازی ( که به آنها دولت با تفنگ، دولت سایه، دولت پادگانی و غیر نیز گفته می شود) مانع فعالیت دولت می شوند و اتفاقا بخش اعظم اقتصاد نیز دست آنان است.

از سوی دیگر مخالفین حسن روحانی مدعی بی کفایتی و کم کاری او هستند و معتقدند دولت او صلاحیت اداره کشور را ندارد و البته برای این ادعا نیز دلایل متعددی دارند. وقتی با بی طرفی دلایل هردو گروه را بررسی می کنیم متوجه می شویم که دلایل هر دو گروه نسبتا معقول و موجه است.

وجود ساختار های موازی باعث به وجود آمدن افرادی شده است که اگرچه قدرت دارند اما مسئولیت نمی پذیرند و می توانند با متهم کردن سمت دیگر قدرت همیشه در موضع اپوزوسیون باشند. این موضوع استثنا ندارد و فرقی بین حسن روحانی، محمود احمدی نژاد، قبلی ها و دیگری ها نیست.

ساختار قدرت باید با واقعیت روابط قدرت منطبق باشد تا امکان بازخواست کسانی که قدرت را در اختیار دارند فراهم باشد.
برای مثال اگر حسن روحانی مسئولیت سیاست خارجی کشور را بر عهده دارد باید بتواند به انتخاب خودش وزیر خارجه تعیین کند و هر آنچه در خارج از ایران رخ می‌دهد به عهده این وزیر باشد تا ملت بتواند از دولت جواب بخواهد، نه اینکه وزیر خارجه حتما باید از میان گزینه های رهبری انتخاب شود و مسائل تمامی کشورهای منطقه تحت مدیریت سپاه قدس باشد و هرچند وقت یکبار عده ای در اروپا عملیات کنند و دست آخر وزیر خارجه پاسخگو باشد. همین مسئله در مورد تمامی جنبه های حکمرانی در جمهوری اسلامی صادق است.

اقدام ظریف بسیار درست بود زیرا گامی است در مسیر واقعی کردن ساختار قدرت. نه تنها ظریف که تمام اعضای دولت روحانی باید استعفا کنند تا ساختار های واقعی قدرت، به صورت کامل اختیار امور را در دست گیرند و در نهایت بشود از آنها خواست که مسئولیت امور را بپذیرند. باید بین مسئولیت و قدرت ارتباط کامل برقرار شود تا شاهد این نباشیم که از اول انقلاب تا به امروز هیچ کس مسئولیت هیچ چیزی را به عهده نگیرد و همیشه مدعی شود که اگر به توصیه های من توجه می شد این مشکلات پیش نمی آمد.

قمی که نمی شناسید (2) طلبه های کارگر

صبح زود رفتم داخل پارکینگ و سوار ماشین شدم. دکمه ریموت درب پارکینگ را زدم اما کار نکرد. موتورش خراب شده بود و نمی شد ماشین را بیرون برد. سریع درخواست اسنپ کردم، چند دقیقه بعد سوار یک پراید قدیمی نقره ای بودم که راننده اش مردی جوان با چهره مذهبی بود و کمی هم لهجه داشت. مشغول صحبت با راننده بودم که یادم آمد طبق معمول پول نقد ندارم. وقتی رسیدیم به راننده گفتم: "آقا شرمنده اگر ممکنه یه شماره کارت بدید تا من برم داخل شرکت و براتون اینترنتی واریز کنم".

راننده با خوشرویی قبول کرد و کارت اعتباری اش را نشان داد. کارت برای بانک تجارت بود و عکس حرم حضرت معصومه روی آن طراحی شده بود. این نوع کارت در قم تقریبا شناخته شده است. بانک تجارت این کارت را برای دریافت شهریه به طلاب داده است. متوجه شدم راننده اسنپ طلبه است.

چند سالی می شود که دیگر امکان اکتفا به شهریه های ناچیز حوزه برای تامین هزینه های یک زندگی ساده و حتی فقیرانه وجود ندارد. همین امر باعث شده است طلبه ها به مشاغل مختلفی روبیاورند که رانندگی برای شرکت اسنپ یکی از آنها است. در واقع آن تصور قدیمی که غالب طلبه ها فقط درس حوزوی می خوانند و کار نمی کنند مدت هاست تغییر کرده است.

اگرچه در سالهای بعد از انقلاب شاهد این بوده ایم که طلبه ها در ادارات دولتی استخدام می شوند و یا در مراکز پژوهشی- آموزشی حوزوی کار می کنند اما امروز شاهد پدیده جدیدی هستیم و آن کار کردن طلبه ها در مشاغل آزاد (غیر اداری) است. مثلا طلبه هایی را می شناسم که نصب و تعمیر کولر گازی انجام می دهند، عطاری زده اند، در سوپر مارکت کار می کنند، برق کشی می کنند، خشکبار می فروشند و ... .

حوزه همچنان در برابر این تغییر مقاومت می کند و اگر بفهمد فلان طلبه مثلا در اسنپ کار می کند شهریه اش را قطع می کند. البته این کار چندان اشتباه نیست. پرداخت شهریه به طلبه ای که در یک سازمان دولتی کار می کند و در کلاس ها حاضر نمی شود درست نیست. اما هنوز خط عادلانه ای بین مشاغلی که باید باعث قطع شهریه شوند و مشاغلی که چندان به تحصیل طلبه ضربه وارد نمی کنند و نباید منجر به قطع شهریه شوند وجود ندارد.

همین چند روز پیش بود که باز هم درب پارکینگ خراب شد، زنگ زدیم و یک تعمیر کار بسیار حرفه ای آمد و درب را درست کرد. نکته جالب اینکه این تعمیر کار هم طلبه بود.